Wypalenie zawodowe
Zacznijmy od definicji (a nawet dwóch):
„Stan fizycznego, emocjonalnego i psychicznego wyczerpania spowodowany długotrwałym zaangażowaniem w wymagające zaangażowania emocjonalnego sytuacje”. – Ayala Pines i Elliot Aronson.
„Stan zmęczenia lub frustracji spowodowany oddaniem się sprawie, stylowi życia lub związkowi, które nie przyniosły oczekiwanej nagrody”. – Herbert J. Freudenberger.
Obie te definicje dotykają istoty wypalenia (nie tylko zawodowego, ale życiowego), przy czym pierwsza podkreśla rolę, jaką odgrywa w nim wyczerpanie, a druga skupia się na poczuciu rozczarowania, które jest jego podstawą.
Każdy może być wyczerpany. To, co jest jednak najważniejsze w wypaleniu, to to, że dotyka ono głównie osoby bardzo zaangażowane w swoją pracę. Po prostu: możesz się „wypalić” tylko wtedy, gdy się „spalałeś”.
Zwykłe wyczerpanie można przezwyciężyć odpoczynkiem. Nie jest to jednak takie proste przy wypaleniu, którego podstawową częścią jest głębokie poczucie rozczarowania, którego nie doświadczają osoby patrzące na swoją pracę bardziej cynicznie, bez głębokiego zaangażowania i oddania się jej.
Jak rozpoznać, że właśnie dotyka nas wypalenie zawodowe?
Przedstawiamy listę 13 sygnałów ostrzegawczych:
- Negatywne i krytyczne nastawienie do pracy.
- Niechęć lub strach przed pójścia do pracy oraz potrzeba wyjścia, gdy już się w niej jest.
- Niski poziom energii i małe zainteresowanie pracą.
- Problemy ze snem.
- Częste nieobecności w pracy z często błahych powodów.
- Poczucie pustki i bezsensu.
- Doświadczanie dolegliwości fizycznych, takich jak bóle głowy, choroby lub bóle pleców.
- Łatwe uleganie irytacji na zachowania współpracowników i/lub klientów.
- Poczucie, że wykonywana praca nie ma znaczenia lub nie ma znaczenia.
- Oderwanie emocjonalnie od współpracowników i/lub klientów.
- Poczucie, że wykonywana praca i nasz wkład w nią pozostają niezauważone.
- Obwinianie innych za swoje błędy.
- Myślenie o rzuceniu pracy lub zmianie ról.
Wypalenie zawodowe często mylone jest (świadomie lub nie) ze stresem.
Różnica pomiędzy tymi dwoma stanami polega przede wszystkim na tym, że stres jest często stosunkowo krótkotrwały i zazwyczaj spowodowany poczuciem, że praca wymyka się spod kontroli, podczas gdy wypalenie zawodowe to stan trwający dłużej.
Stres ma miejsce często wtedy, gdy np. pracujemy nad dużym projektem lub mamy napięty termin. Gdy jednak sytuacja się zmieni – stres znika lub znacznie się zmniejsza.
Wypalenia zawodowego doświadczamy m.in. wtedy, gdy dochodzimy do wniosku, że nasza praca nie ma sensu lub gdy istnieje rozbieżność między tym, co aktualnie robimy, a tym, co naprawdę chcemy robić.
Przyczyny wypalenia zawodowego
Częstymi przyczynami wypalenia zawodowego są brak autonomii, poczucie braku wystarczającej kontroli nad wykonywaną pracą lub przekonanie, że zawsze brakuje czasu na ukończenie zadań lub projektów.
Inną częstą przyczyną wypalenia jest też rozbieżność pomiędzy wyznawanymi wartościami a podejmowanymi działaniami.
Do wypalenia zawodowego przyczyniają się też:
- niejasne cele lub oczekiwania związane z pracą
- praca w dysfunkcyjnym zespole lub organizacji
- doświadczanie nadmiernego obciążenia pracą
- brak lub niewielkie wsparcie ze strony szefa
- brak uznania dla wykonanej pracy
- monotonia.
W konsekwencji osoby cierpiące na wypalenie zawodowe staja się mniej efektywne i kreatywne, co często hamuje rozwój zawodowy. Często nie dostrzegamy okazji rozwojowych, bo nie jesteśmy niczym zainteresowani i brakuje nam chęci do działania, albo szukamy wymówek, by z nich nie skorzystać i np. „uciekamy w chorobę”.
Wypalenie zawodowe może również przełożyć się na nasze życie osobiste: wpływa negatywnie na nasze samopoczucie i relacje z przyjaciółmi i rodziną.
Jak uniknąć wypalenia?
Kiedy zaczyna pojawiać się uczucie wypalenia, wiele osób skupia się na krótkoterminowych rozwiązaniach, takich jak wakacje. Niewątpliwie jest to pomoce rozwiązanie, nie mniej jednak często krótkoterminowe.
Aby skutecznie walczyć z wypaleniem zawodowym potrzebna jest strategia mająca na nas głębszy wpływ i powodująca trwałą zmianę.
Poniżej kilka przykładów takich strategii działania
- Praca z celem
Podejmując jakąkolwiek prace myślimy oczywiście o wypłacie, ale często też o innych celach, jakie chcemy osiągnąć. Warto więc poszukać lub przypomnieć sobie, jakie to były cele. Poszukajmy głębszego sensu tego, co robimy każdego dnia – jak nasza praca może przełożyć się na życie innych osób? jak możemy nadać więcej znaczenia temu, co robimy na co dzień?
To są bardzo ważne pytania, które pozwolą znaleźć sens inny, niż zarobek wypłata i dlatego warto poświęć trochę czasu na ich głębokie przemyślenie.
- Dokonaj analizy swojej pracy
Jeśli coraz częściej masz poczucie przeciążenia pracą możesz się czuć jak na automatycznej bieżni: cokolwiek nie zrobisz i tak nigdy nie dobiegniesz do celu, a z czasem nawet zaczynasz biec coraz wolniej. Jest to bardzo demotywujące i stresujące i często prowadzi do wypalenia.
Warto więc przeprowadzić analizę pracy, aby wyjaśnić, czego tak naprawdę się od nas oczekuje, a czego nie. Dzięki czemu możesz „wyciąć” lub delegować zadania, które tak naprawdę nie należą do nas lub które może wykonać ktoś inny.
- „Dawaj” coś innym
Jednym z szybkich i łatwych sposobów na nadawanie sensu swojej pracy jest dawanie czegoś od siebie innym lub zwyczajne pomaganie im w drobny sposób.
Kiedy to robimy – czujemy się dobrze. Nawet najmniejszy akt życzliwości może dodać nam energii i pomóc w odnalezieniu sensu w pracy.
- Przejmij kontrolę
Możemy też uniknąć wypalenia lub go przezwyciężyć, znajdując sposoby na zwiększenie swojej autonomii. Warto porozmawiać o tym ze swoim przełożonym lub współpracownikami. Da nam to tez okazję sprawdzenia, czy możemy mieć większą kontrolę nad co, jak i kiedy wykonujemy.
- Ćwicz regularnie
Ćwiczenia fizyczne, poza zbawiennym wpływem na nasze ciało, mogą pomóc też złagodzić stres i zapewnić dobre samopoczucia. Przy regularnych treningach poczujemy zwiększoną energię a co więcej, regularne ćwiczenia pomagają się dobrze wyspać .
Warto wygospodarować 30 min na codzienne ćwiczenia (np. rano lub nawet w porze lunchu).
- Naucz się radzić sobie ze stresem
Pamiętajmy też, że niekontrolowany i źle zarządzany krótkotrwały stres może przyczynić się do wypalenia. Dlatego powinieneś nauczyć się skutecznie radzić sobie ze stresem. O technikach walki ze stresem pisaliśmy wcześniej na naszej stronie, ale dla przypomnienia wspomnijmy o prowadzeniu dziennika stresu do odnotowywania tego, co nas stresuj, stosowaniu ćwiczeń głębokiego oddychania, medytacji i innych technik relaksacyjnych.
Możemy także zarządzać swoim sposobem myślenia –monitorując swoje myśli i praktykując pozytywne myślenie, możemy zmienić niepożądane reakcje organizmu i zarządzać emocjami w stresującej sytuacji.